უდანაშაულობის პრეზუმფცია ევროპის ადამიანის უფლებათა დაცვის კონვენციის მიხედვით

მე-6 მუხლის მე-2 პარაგრაფში გათვალისწინებული უდანაშაულობის პრეზუმფცია წარმოადგენს ფუნდამენტურ უფლებას და მიემართება პირს იმ მომენტიდან, როდესაც მას “ბრალი წაეყენა” (იხილეთ 50-ე სქოლიო), მანამ სანამ მის მიმართ სასამართლოს მიერ არ იქნება გამოტანილი გამამტყუნებელი განაჩენი. მე-6 მუხლის მე-2 პარაგრაფი არ გამოიყენება მას შემდეგ რაც ბრალის შესახებ გადაწყვეტილება არის საბოლოო, მაგალითად, სასჯელთან მიმართებით სააპელაციო ეტაპზე ან გადასინჯვის მოთხოვნასთან დაკავშირებით საქმის განხილვისას. უდანაშაულობის პრეზუმფცია აგრძელებს მოქმედებას იმ შემთხვევაში, თუ განსასჯელი უდანაშაულოდ იქნა მიჩნეული ან პირს მოეხსნა ბრალდება.

უდანაშაულობის პრეზუმფციის პრინციპს გააჩნია რამდენიმე ასპექტი. მთავარი ელემენტი შეეხება მტკიცების ტვირთს: მტკიცების ტვირთი აკისრია პროკურორს; განსასჯელს არ აკისრია ვალდებულება ამტკიცოს თავისი უდანაშაულობა. უფრო მეტიც, ნებისმიერი ეჭვი ბრალდებულის სასარგებლოდ უნდა გადაწყდეს (Barbera v. Spain 1988 (10590/83 Plenary Court) § 77: “მე-2 პარაგრაფი (მუხლი 6.2) მოიცავს უდანაშაულობის პრეზუმფციის პრინციპს. იგი მოითხოვს, ინტერ ალია, რომ სასამართლოს წევრები მათ უმოვალეობათა შესრულებას არ შეუდგნენ იმ წინასწარ ჩამოყალიბებული აზრით, რომ განსასჯელს ჩადენილი აქვს ბრალად წაყენებული დანაშაული; მტკიცების ტვირთი აწევს ბრალდების მხარეს და ნებისმიერი სახის ეჭვი უნდა გადაწყდეს ბრალდებულის სასარგებლოდ. მოცემულიდან აგრეთვე გამომდინარეობს ბრალდების მხარის ვალდებულება მოახდინოს ბრალდებულის სათანადო ინფორმირება მის წინააღმდეგ წარმოებული საქმის შესახებ იმისათვის, რომ მან სათანადოდ მოამზადოს და წარმოადგინოს თავისი დაცვა, და აგრეთვე ვალდებულება მოიპოვონ საკმარისი მტკიცებულება ბრალდებულის მსჯავრდებისათვის.” სასამართლომ მსგავსი დასკვნა გააკეთა საქმეში Telfner v. Austria 2001 (33501/96) § 15.).

ალიბის არ ქონა ან პოლიციისა თუ სასამართლოსთვის ჩვენების არ მიცემა არ წარმოადგენს საკმარის საფუძველს გამამტყუნებელი განაჩენის მისაღებად. განაჩენი, რომელიც ეფუძნება განსასჯელის მიერ დუმილის უფლების გამოყენებას არღვევს საკუთარი თავის წინააღმდეგ ჩვენების არანებაყოფლობით მიცემის აკრძალვასა და მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტით გარანტირებულ სამართლიანი სასამართლო მოსმენის უფლებას. თუმცა, მე-6 მუხლი არ კრძალავს განსასჯელის დუმილის გათვალისწინებას მტკიცებულებათა შეფასებისას იმ შემთხვევაში, როდესაც ბრალდების მხარე განსასჯელის წინააღმდეგ საქმეში ძლიერ მტკიცებულებებს წარმოადგენს, რომელნიც ნათლად საჭიროებენ შესაბამის ახსნა-განმარტებას განსასჯელის მხრიდან. ამგვარი შეფასების ნაწილში უნდა დადგინდეს თუ რამდენად არის შესაძლებელი, რომ განსასჯელს დუმილის სხვა მიზეზებიც ჰქონდეს (Murray v. U.K. 1996 (18731/91): განმცხადებელი დააკავეს იმ სახლში, სადაც ირლანდიის რესპუბლიკურ არმიას (IRA) დატყვევებული ჰყავდა პოლიციის ინფორმატორი და აწარმოებდა მის დაკითხვას. განმცხადებელი დუმილს ინარჩუნებდა როგორც გამოძიების მიმდინარეობისას, ისე – სასამართლოში და არ აუხსნია მისი აღნიშნულ სახლში მოხვედრის მიზეზი. მოსამართლემ “ძლიერი დასკვნები” გამოიტანა მისი დუმილიდან და მას მსჯავრი დაედო უკანონო პატიმრობაში ხელის შეწყობისთვის. ევროპულმა სასამართლომ აღნიშნა, რომ ბრალდებამ ისეთი ძლიერი მტკიცებულებები წარმოადგინა, რაც შესაბამის ახსნას მოითხოვდა. განმცხადებლის დუმილის შესაბამისად შესაბამისი დასკვნების გაკეთება ამდენად, საღი აზრის საკითხს წარმოადგენდა და არ არღვევდა მე-6 მუხლს: “ერთი მხრივ, თავისთავად ნათელია, რომ განსახილველ პრივილეგიათა გათვალისწინებით, არ შეიძლება მსჯავრდების მთლიანად ან უმთავრესად დაფუძნება განსასჯელის დუმილზე ან დასმულ შეკითხვაზე პასუხის გაცემაზე უარის, ანდა მტკიცებულების მიწოდებაზე უარის თქმის ფაქტზე. მეორე მხრივ, სასამართლოს მიაჩნია, რომ თანაბრად აშკარაა, რომ აღნიშნული პრივილეგიები არ და ვერ შეუშლის ხელს განსასჯელის დუმილის მხედველობაში მიღებას ბრალდების მიერ მოპოვებულ მტკიცებულებათა დამაჯერებლობის შეფასებისას ისეთ სიტუაციებში, რომლებიც აშკარად მოითხოვენ განსასჯელისაგან შესაბამისი ახსნა-განმარტების გაკეთებას. (…) ყოველი კონკრეტული საქმის შემთხვევაში გადასაწყვეტი საკითხია თუ რამდენად არის ბრალდების მხარის მიერ მოპოვებული მტკიცებულება საკმარისად ძლიერი რათა ითხოვდეს პასუხის გაცემას. ეროვნულ სასამართლოებს არ შეუძლიათ დაადგინონ განსასჯელის ბრალეულობა მხოლოდ მისი სურვილიდან გამომდინარე, შეინარჩუნოს დუმილი.. (…) მოცემულ საქმეში, ბრალდების მიერ განმცხადებლის წინააღმდეგ წარმოდგენილი მტკიცებულება სააპელაციო სასამართლოს მიერ მიჩნეულ იყო მის წინააღმდეგ წარმართულ “სერიოზულ” საქმედ (…). სასამართლოს აზრით, განმცხადებლის წინააღმდეგ წარდგენილი მტკიცებულების სიმძიმის გათვალისწინებით, როგორ ზემოთ აღინიშნა, აღნიშნულ სახლში მოხვედრის მიზეზების ახსნაზე დაკავებისას, პოლიციის მიერ წარმართული გამოძიებისას და სასამართლო პროცესის მიმდინარეობისას მისი უარიდან გამომდინარე, შესაბამისი დასკვნების გამოტანა საღი აზროვნების საკითხია და არ შეიძლება აღნიშნული გარემოებების გათვალისწინებით უსამართლოდ ან უსაფუძვლოდ ჩაითვალოს. (…) აღნიშნულის საპირისპიროდ არც იმის თქმა შეიძლება, რომ განმცხადებლის ქცევიდან გამომდინარე შესაბამისი დასკვნების გაკეთებას ჰქონდა ბრალდებიდან მტკიცების ტვირთის დაცვის მხარეზე გადასვლის ეფექტი იმგვარად, რომ გამოეწვია უდანაშაულობის პრეზუმფციის პრინციპის დარღვევა.” (§§ 47-54). (თუმცა, მე-6 მუხლის დარღვევა დადგინდა ვინაიდან განმცხადებელს არ მიეცა დამცველის აყვანის უფლება, იხილეთ სქოლიო 81). განსხვავებული სიტუაცია იყო საქმეში Telfner v. Austria 2001 (33501/96): განმცხადებელს მსჯავრი დაედო ავტოსაგზაო შემთხვევის შედეგად დაუდევრობით მიყენებული ზიანის გამო. იგი უარყოფდა რომ ავტოსაგზაო შემთხვევისას ის მართავდა საჭეს, მაგრამ უარი განაცხადა ჩვენების მიცემაზე. სასამართლომ დაადგინა, რომ ის ფაქტი, რომ განმცხადებელი იყო აღნიშნული მანქანის ძირითადი მოსარგებლე და რომ მას არ გააჩნდა ალიბი, არ წარმოადგენდა საკმარის მტკიცებულებას იმისათვის, რომ დამდგარიყო საპასუხო ახსნა-განმარტების მიცემის საჭიროება. მისი დუმილიდან გამომდინარე დასკვნების გაკეთება არღვევდა მე-6 მუხლს: “სასამართლო იხსენებს, რომ ზემოთ ხსენებული ჯონ მიურეის გადაწყვეტილება შეეხებოდა ისეთ საქმეს, რომელიც იძლეოდა საღი აზროვნების შესაბამისი დასკვნების გაკეთების შესაძლებლობას განსასჯელის დუმილთან მიმართებაში, როდესაც ბრალდების მხარემ მის წინააღმდეგ ისეთი საქმე წარმოადგინა, რაც შესაბამის ახსნას მოითხოვდა. (…) წინამდებარე საქმეში როგორც რაიონული, ისე რეგიონული სასამართლოები არსებოთად დაეყრდნენ ადგილობრივი პოლიციის მიერ შედგენილ მოხსენებას, რომლის მიხედვითაც განმცხადებელი მანქანის მთავარი მომხმარებელი იყო და შემთხვევის ღამეს არ იმყოფებოდა სახლში. თუმცა, სასამართლოს ვერ მიდის იმ დასკვნამდე, რომ მტკიცებულების აღნიშნული ელემენტები, რომლებიც უფრო მეტიც, არ დადასტურდა პროცესის დროს შეჯიბრებითი პრინციპის საფუძელზე მოპოვებული მტკიცებულებით, შეადგენდა განმცხადებლის წინააღმდეგ წარმოდგენილ იმგვარ საქმეს, რაც მისი მხრიდან შესაბამის ახსნას მოითხოვდა. (…) მიუხედავად იმისა, რომ სასამართლოებმა ვერ შეძლეს განმცხადებლის წინააღმდეგ დამაჯერებელი პრიმა ფაციე საქმის წარმოდგენა, მისთვის განმარტების გაკეთების მოთხოვნისას, მათ მოახდინეს მტკიცების ტვირთის ბრალდებისაგან დაცვის მხარეზე გადატანა” (§§ 17-20). Condron v. UK 2000 (35718/97): განმცხადებლებმა პოლიციის მიერ წარმართული დაკითხვებისას დუმილის უფლება გამოიყენეს, მაგრამ ჩვენება მისცეს სასამართლო პროცესზე. ნაფიცი მსაჯულები წყვეტდნენ ბრალეულობის საკითხს და მოსამართლემ მათ მიუთითა, რომ შეეძლოთ შესაბამისი დასკვნები გამოეტანათ დუმილთან მიმართებით. მოსამართლემ არ გაამახვილა ნაფიც მსაჯულთა ყურადღება იმაზე, რომ ბრალის გარდა, მათი დუმილი შესაძლოა სხვა მიზეზებითაც ყოფილიყო განპირობებული. აღნიშნულიდან გამომდინარე, სასამართლომ მე-6 მუხლის 1-ლი პარაგრაფის დარღვევა დაადგინა). აღსანიშნავია, რომ განსასჯელის მიერ ჩვენების მიცემაზე უარის თქმის მომენტში მისთვის ხელმისაწვდომი უნდა ყოფილიყო ადვოკატის მომსახურება.

მე-6 მუხლის მე-2 პარაგრაფი სახელმწიფოებს არ უკრძალავს კანონმდებლობით დააწესონ “პასუხისმგებლობის პრეზუმფცია” გონივრულ ფარგლებში, მაგალითად, გარკვეული ფაქტობრივი გარემოებანი შესაძლოა შეადგენდნენ სამართალდარღვევას მიუხედავად იმისა, რომ დამრღვევს არ გამოუვლენია მისი ჩადენის განზრახვა ან გაუფრთხილებლობა (Salabiaku v. France 1988 (10519/83): განმცხადებელს აეროპორტის საბაჟო პუნქტში 10 კგ კანაფით სავსე ჩემოდანი გადაჰქონდა. იგი ამტკიცებდა, რომ არაფერი იცოდა ნარკოტიკების შესახებ. საფრანგეთის კანონმდებლობის თანახმად, პირზე, რომელსაც აღნიშნულ გარემოებებში ნარკოტიკი აღმოაჩნდა, იარსებებდა საბაჟო დანაშაულის პრეზუმფცია, თუ იგი არ დაადასტურებდა, რომ არაფერი იცოდა მოცემულ ფაქტთან დაკავშირებით. აღნიშნული პირი გამართლდა ნარკოტიკების იმპორტის ბრალდების კუთხით (ცოდნის დამადასტურებელი ფაქტის არარსებობიდან გამომდინარე), მაგრამ შეერაცხა საბაჟო დანაშაულის ჩადენა. ევროპულმა სასამართლომ დაადგინა, რომ საბაჟო კოდექსის გამოყენება არ არღვევდა მე-6 მუხლის მე-2 პარაგრაფს: “ფაქტის ან სამართლის პრეზუმფცია ყველა სამართლებრივ სისტემაში მოქმედებს. ნათელია, რომ პრინციპში, არც კონვენცია კრძალავს ამგვარ პრეზუმფციას. თუმცა, იგი მოითხოვს ხელშემკვრელი სახელმწიფოებისაგან, რომ დაიცვან გარკვეული ფარგლები (…) რაც ითვალისწინებს სასწორზე დადებული ფასეულობის მნიშვნელობას და იცავს დაცვს უფლებებს” (§ 28). სასამართლომ აგრეთვე ხაზგასმით აღნიშნა, რომ ეროვნულმა სასამართლომ პრეზუმფცია არა ავტომატურად, არამედ ყველა არსებული მტკიცებულების შეფასების საფუძველზე გამოიყენა (§ 30).

უდანაშაულობის პრეზუმფციის კიდევ ერთი სასიცოცხლო ასპექტია, რომ არც ერთი სასამართლო გადაწყვეტილება არ უნდა ასახავდეს მოსაზრებას განსასჯელის ბრალეულობის შესახებ მანამ სანამ არ დამტკიცდება მისი ბრალი (Minelli v. Switzerland 1983 (8660/79) § 37: აღნიშნულ საქმეში არ მომხდარა ბრალის ფორმალური წესით დადგენა, ეროვნულმა სასამართლომ აღნიშნა, რომ “მეტად სავარაუდო” იყო რომ მოხდებოდა განმცხადებლის მსჯავრდება იმ შემთხვევაში თუ საქმის სასამართლო განხილვა მოხდებოდა. აღნიშნულმა განცხადებამ დაარღვია მე-6 მუხლის მე-2 პარაგრაფი: “სასამართლოს შეფასებით, უდანაშაულობის პრეზუმფცია დაირღვევა თუ მასთან მიმართებით გამოტანილი სასამართლო გადაწყვეტილება ასახავს მისი ბრალეულობის შესახებ მოსაზრებას მანამდე ბრალდებულის წინააღმდეგ კანონის შესაბამისად გამოტანილი განაჩენის არარსებობისა და, განსაკუთრებით, მისი დაცვის უფლების განხორციელების შეუძლებლობის პირობებში. აღნიშნული შეიძლება იყოს სახეზე ამ კუთხით ფორმალური გადაწყვეტილების არარსებობის შემთხვევაშიც; საკმარისია არსებობდეს რაიმე სახის მოსაზრება, რომლითაც ვლინდება სასამართლოს შეხედულება პირის ბრალეულობის შესახებ”. Böhmer v. Germany 2002 (37568/97): სააპელაციო სასამართლომ პირობითი პატიმრობა უპირობო თავისუფლების აღკვეთით შეცვალა ახალ დანაშაულზე დაყრდნობით, რომლისთვისაც ჯერ არ იყო შესაბამისი მსჯავრდება გამოტანილი ან უბრალოდ აღიარებული ჰქონდა. სააპელაციო სასამართლომ პროცესი სამართლოს უზენაესობის პრინციპთა დაცვით ჩაატარა, რომლითაც განსასჯელს მიეცა დაცვის უფლებათა განხორციელების შესაძლებლობა (როგორც ხაზგასმულია Minelli-ის საქმეზე). თუმცა, სასამართლომ დაადგინა, რომ დაირღვა მე-6 მუხლის მე-2 პარაგრაფი: “უდანაშაულობის პრეზუმფცია,განხილული მე-6 მუხლის 1-ლი პარაგრაფის შესაბამისად, სისხლის სამართლის საქმის სამართლიანი განხილვის უზრუნველყოფის ვალდებულების ჭრილში, გამორიცხავს ბრალის დადგენას კომპეტენტური სასამართლოს წინაშე წარმართული სასამართლო პროცესის გარეთ, მიუხედავად ამგვარ პარალელურ პროცესში უზრუნველყოფილი პროცედურული გარანტიებისა დააგრეთვე მიუხედავად სწრაფი განხილვის კუთხით არსებული ზოგადი მოსაზრებებისა” (§ 67). მანამ სანამ დამტკიცდება განსასჯელის ბრალეულობა, ევროპულმა სასამართლომ განასხვავა ბრალის მიმანიშნებელი განცხადებები, რომლებიც მე-6 მუხლის მე-2 პარაგრაფის დარღვევას იწვევს და განცხადებები რომლებიც უბრალოდ ეჭვს გამოხატავენ და არ იწვევენ უდანაშაულობის პრეზუმფციის დარღვევას. მაგალითად, წინასწარი პატიმრობის შეფარდების შესახებ გადაწყვეტილებაში ერთ-ერთ საფუძვლად მითითებული “საფუძვლიანი ეჭვი” გამოხატავს ეჭვს და არა ბრალს. განსასჯელის უდანაშაულოდ ცნობის შემდგომ მიღებული გადაწყვეტილებანი არ შეიძლება ასახავდეს განგრძობად ეჭვს (Rushiti v. Austria 2000 (28389/95) §§ 31-32: “სასამართლო ამდენად მიიჩნევს, რომ როდესაც პირის გამართლება საბოლოო ძალას შეიძენს – თუნდაც ეს გამართლება ატარებდეს მე-6 მუხლის მე-2 პარაგრაფის თანახმად ეჭვის განსასჯელის სასარგებლოდ გადაწყვეტის სახეს – ბრალთან დაკავშირებული ნებისმიერი ეჭვის გაჟღერება, მათ შორის, გამართლების მიზეზებში ნახსენებთა ჩათვლით, შეუსაბამოა უდანაშაულობის პრეზუმფციასთან. წინამდებარე საქმეში, გრაცის სააპელაციო სასამართლომ განმცხადებლის საბოლოო გამართლების თანმდევ კომპენსაციასთან დაკავშირებული პროცესის დროს გააკეთა იმგვარი განცხადებები, რაც განმცხადებლის მიმართ არსებული განგრძობადი ეჭვის არსებობას გამოხატავდა და ამდენად, ეჭვის ქვეშ დააყენა მისი უდანაშაულობა. შესაბამისად, დაირღვა კონვენციის მე-6 მუხლის მე-2 პარაგრაფი.” გადაწყვეტილება, რომელიც გამოხატავს არა განგრძობად ეჭვს, არამედ უბრალოდ მიუთითებს, რომ დაკავების/პატიმრობის მომენტში არსებობდა საფუძვლიანი ეჭვი, სავარაუდოდ, არ არღვევს მე-6 მუხლის მე-2 პუნქტს: Hibbert v. The Netherlands 1999 (38087/97).  მე-6 მუხლის მე-2 პარაგრაფი არ კრძალავს “დაზარალებულისათვის” კომპენსაციის გადახდას პირის გამართლების შემდეგ ნაკლებად მკაცრი მტკიცების ტვირთის საფუძველზე, თუმცა კომპენსაციის გაცემის დასაბუთება “ეჭვქვეშ არ უნდა აყენებდეს პირის გამართლების მართებულობას”, იხილეთ, Orr v. Norway 2008 (31283/04).

სასამართლო პროცესი იმგვარად უნდა წარიმართოს, რომ არ შეიბღალოს უდანაშაულობის პრეზუმფცია (ღამისჰვილი ანდ Kოკჰრეიდზე ვ. Gეორგია 2009 (1704/06) შეეხებოდა წინასწარი პატიმრობის სასამართლო განხილვას, რაზეც სასამართლომ დაადგინა, რომ პროცესს აკლდა მე-5 მუხლის მე-4 პარაგრაფით გარანტირებული სამართლიანი განხილვის ფუნდამენტური მოთხოვნები. განსასჯელთა გისოსებში მოთავსება და სასამართლო სხომის დარბაზში მყოფი მაღალი რანგის სახელმწიფო მოხელეთა და სპეციალური დანიშნულების რაზმების რაოდენობა არ იყო გამართლებული უსაფრთხოების მიზნებით. “სასამართლო პროცესის ამგვარი უსიამოვნო და მტრული სახე საშუალო დონის დანკვირვებელს მიიყვანდა დასკვნამდე, რომ სასამართლოში “განსაკუთრებით საშიშ დამნაშავეთა” საქმე იხილებოდა”, რაც ხელყოფდა უდანაშაულობის პრეზუმფციას. მოსამართლის პირადი ქცევა მიკერძოებული ჩანდა: იგი “საქმის მოსმენისას აშკარად ეხმარებოდა პროკურორს, დაცვის მიერ დასმულ შეკითხვებზე პირდაპირ პასუხის გაცემით პროკურორის ნაცვლად ან აღნიშნული შეკითხვებისათვის პროკურორისათვის უფრო ხელსაყრელი ფორმულირების მიცემით”. ამგვარი ქმედება არ იყო მიუკერძოებულობის მოთხოვნის შესაბამისი (§§ 100, 132-134). მოსამართლეს არ აქვს უფლება გააკეთოს იმგვარი განცხადებები, რაც ასახავს განსასჯელის ბრალის შესახებ მოსაზრებას მანამ, სანამ არ დამტკიცდება მისი ბრალეულობა (Lavents v. Latvia 2002 (58442/00): პროცესის მიმდინარეობისას მოსამართლის მიერ პრესისათვის პრესისათვის მიცემულ ინტერვიუში განმცხადებლის მიერ ბრალდების უარყოფისა და უდანაშაულობის მტკიცების შესახებ განცვიფრების გამოხატვამ დაარღვია მე-6 მუხლის მე-2 პარაგრაფი. სხვა საქმეებში პრესასთან მიუღებელი განცხადებების გაკეთება ჩაითვალა მე-6 მუხლის 1-ლი პარაგრაფით გათვალისწინებულ მიუკერძოებულობის მოთხოვნასთან შეუსაბამოდ. იხილეთ, მაგალითად, Buscemi v. Italy 1999 (29569/95) § 67, სადაც სასამართლომ ხაზგასმით აღნიშნა, “უპირველეს ყოვლისა, რომ სასამართლო ორგანოებს მოეთხოვებათ მაქსიმალური სიფრთხილის გამოჩენა მათ წარმოებაში არსებულ საქმეებთან მიმართებით იმისათვის, რომ შეინარჩუნონ მიუკერძოებელი მოსამართლის სახელი. აღნიშნულმა სიფრთხილემ მათ უნდა გადააფიქრებინოს პრესის გამოყენება, პროვოკაციის შემთხვევაშიც კი. აღნიშნულ ვალდებულებას მათ სამართლიანობის მაღალი მოთხოვნები და სამოსამართლეო საქმიანობის ამაღლებული ბუნება აკისრებს”).

აგრეთვე, საჯარო მოხელეებს არ აქვთ უფლება გააკეთონ იმგვარი განცხადებები, რაც ასახავს მათ მოსაზრებას განსასჯელის ბრალეულობის შესახებ მანამ, სანამ არ დამტკიცდება მისი ბრალეულობა (Krause . Switzerland 1978 (7986/77): კომისიამ დაადგინა, რომ უდანაშაულობის პრეზუმფცია “შეიძლება დაირღვეს თუ საჯარო მოხელეები განაცხადებენ, რომ ვიღაც არის დამნაშავე დანაშაულებრივი ქმედებისათვის სასამართლოს მიერ აღნიშნულის დადგენის გარეშე. ეს რა თქმა უნდა არ ნიშნავს, რომ ხელისუფლების წარმომადგენლებს არ აქვთ მიმდინარე გამოძიების შესახებ საზოგადოების ინფორმირების უფლება. ისინი არ დაარღვევენ მე-6 მუხლის მე-2 პარაგრაფს თუ განაცხადებენ რომ არსებობს ეჭვი, რომ დააკავეს პირები, რომ მათ აღიარეს დანაშაული, და ა.შ. თუმცა დაუშვებელია იმის ოფიციალურად გამოცხადება, რომ ვინმე დამნაშავეა”. Butkevičius v. Lithuania 2002 (48297/99): პარლამენტის თაცჯდომარემ განაცხადა ინტერვიუში, რომ საგარეო საქმეთა მინისტრმა ქრთამი აიღო. ყოფილი მინისტრი დაკავებულ და შემდგომ დამნაშავედ იქნა ცნობილი. ევროპულმა სასამართლომ დაადგინა მე-6 მუხლის მე-2 პარაგრაფის დარღვევა. გაკეთებულმა განცხადებამ “ხელი შეუწყო საზოგადოებაში მისი ბრალეულობის შესახებ რწმენის ჩამოყალიბებას და კომპეტენტური სასამართლო ორგანოს მიერ ფაქტების შეფასება წინასწარ ჩამოყალიბებული მოსაზრებით წარმართა”. Allenet de Ribemont v. France 1995 (15175/89): პოლიციის მაღალი თანამდებობის პირმა პრესკონფერენციაზე განაცხადა, რომ განმცხადებელი მკვლელობის ერთ-ერთი მთავარი წამქეზებელი იყო. სასამართლომ დაადგინა, რომ აღნიშნული განცხადება არღევნდა მე-6 მუხლის მე-2 პარაგრაფს: “აღნიშნული ნათლად წარმოადგენდა განმცხადებლის ბრალთან მიმართებით გაკეთებულ განცხადებას, რომელიც, პირველ რიგში, საზოგადოებას უბიძგებდა დაეჯერებინა მისი ბრალეულობა და, მეორე, კომპეტენტური სასამართლო ორგანოს მიერ ფაქტების შეფასებას წინასწარ ჩამოყალიბებული მოსაზრებით წარმართავდა” (§ 41). Daktaras v. Lithuania 2000 (42095/98): პროკურორმა უარი განაცხადა განმცხადებლის თხოვნა უარი ეთქვა ბრალდებაზე, ვინაიდან არსებული მტკიცებულება “ამტკიცებდა” მის ბრალს. სასამართლომ დაადგინა, რომ თუ რამდენად არღვევს საჯარო მოხელის მიერ წარმოთქმული განცხადება უდანაშაულობის პრეზუმფციას, უნდა დადგინდეს ამგვარი განცხადების გაკეთების ირგვლივ არსებულ გარემოებათა გათვალისწინებით. აღნიშნული განცხადება გაკეთდა არა პროცესისაგან დამოუკიდებლად, მაგალითად, პრეს კონფერენციაზე, არამედ სამართალწარმოების ნაწილს შეადგენდა. მიუხედავად იმისა, რომ ნაკლებად მოსაწონი იყო ტერმინი “დამტკიცება”, არ დარღვეულა მე-6 მუხლის მე-2 პუნქტი).

ხანდახან ჟურნალისტები გამოთქვამენ განსასჯელის ბრალეულობის შესახებ გარკვეულ მოსაზრებებს ან ახდენენ ამ კუთხით კერძო პირთა ციტირებას, რაც აშკარად დაარღვევდა უდანაშაულობის პრეზუმფციას იგივე განცხადება რომ საჯარო მოხელის მიერ ყოფილიყო გაკეთებული. კონვენცია ავალდებულებს სახელმწიფოებს და არა ინდივიდებს ან პრესის დამოუკიდებელ ორგანოებს. როგორც წესი, სახელმწიფო არ არის პასუხისმგებელი პრესის მიერ გაკეთებულ განცხადებებზე, იმ შემთხვევაში თუ პრესა ხელისუფლების ორგანოებისაგან დამოუკიდებლად მოქმედებს და გაკეთებული განცხადებები არ ეფუძნება საჯარო მოხელეთაგან მიღებულ ინფორმაციას. როდესაც მედიის ყურადღება მასიური ხდება, შესაძლებელია მოხდეს პირის ბრალეულობის შესახებ საერთო აზრზე გავლენის მოხდენა, მოსამართლეთა და ნაფიც მსაჯულთა ჩათვლით, რომლებმაც პირის ბრალეულობის საკითხი უნდა გადაწყვიტონ. ამგვარად პრესის არაკეთილმოსურნე კამპანიამ შესაძლოა სასამართლოს მიუკერძოებულობასა და უდანაშაულობის პრეზუმფციას შეუქმნას საფრთხე. პრეცედენტული სამართლის მიხედვით, პრესის კამანიამ შესაძლოა გამოიწვიოს მე-6 მუხლის დარღვევა, მაგრამ ამისათვის განსასჯელმა უნდა დაამტკიცოს, რომ მედიის ყურადღებამ სასამართლოს მიუკერძოებულობაზე იქონია გავლენა (იხილეთ, მაგალითად Anguelov v. Bulgaria 2004 (45963/99 დეცისიონ): “ზოგიერთ შემთხვევაში, პრესის მძვინვარე კამპანიამ შესაძლოა სასამართლოს სამართლიანობაზე უარყოფითი გავლენა იქონიოს და გამოიწვიოს სახელმწიფოს პასუხისმგებლობა (…). აღნიშნული მიემართება სასამართლოს მიუკერძოებლობას მე-6 მუხლის 1-ლი პარაგრაფის მიხედვით ისევე როგორც უდანაშაულობის პრეზუმფციას გათვალისწინებულს მე-6 მუხლის მე-2 პარაგრაფით (…). თუმცა,განმცხადებლის სასამართლო პროცესისადმი გაზეთების ინტერესი არ ჰგავდა პრესის მძვინვარე კამპანიას რომელიც სასამართლოს სამართლიანობას დააყენებდა ეჭვქვეშ (…). რეალურად გაზეთების ინტერესი გამოწვეული იყო საზოგადოებრივი ფიგურეს სასამართლო პროცესით. სასამართლომ აღნიშნული საქმის განხილვის შედეგად ვერ ნახა რაიმე სახის მტკიცებულება რაც მიიყვანდა დასკვნამდე, რომ ვარნის რაიონული სასამართლოს მოსამართლეზე საქმის განხილვისას გავლენა იქონია აღნიშნულმა საჯარო ინტერესმა განაჩენის გამოტანის პროცესში, ან რომ განმცხადებელზე რაიმე სხვა სახის წინასწარ შექმნილმა აზრმა იქონია გავლენა.”).

• უდანაშაულობის პრეზუმფცია